Cmentarz ewangelicko-reformowany (kalwiński)
ul. Żytnia 42/44
Cmentarz założony został 2 maja 1792 r. We wstępnej fazie został ogrodzony, zadrzewiony i uporządkowany. Wzniesiono także domek mieszkalny dla grabarza (choć przejściowo pieczę nad cmentarzem sprawował młynarz), alkierz dla potrzeb pogrzebowych, wozownię, wykopano studnię. Przy okazji pogrzebów początkowo korzystano z furty w murach miejskich, jednak w 1807 r. władze policyjne nakazały kierować kondukty okrężną drogą przez rogatki przy ul. Chłodnej.
W czasie insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) cmentarz stracił zabudowania i ogrodzenie. W nocy z 6 na 7 września 1831 r. spłonęły wszystkie budynki (wraz z prowadzoną od początku istnienia cmentarza ewidencją zmarłych), a wiele pomników uległo zniszczeniu. W latach 1837-1847 przeprowadzono gruntowne prace renowacyjne i porządkowe (zmarłych chowając w tym czasie na sąsiednim cmentarzu luterańskim lub na Powązkach).
Kolejnym zniszczeniom cmentarz uległ podczas II wojny światowej oraz w sierpniu 1944 r., gdy walki toczyły tu oddziały AK zgrupowania płk. „Radosława” z nacierającymi od zachodu oddziałami niemieckimi. Prace nad odbudową i porządkowaniem cmentarza trwały do schyłku 1951 r. Przez wiele lat funkcję kaplicy przedpogrzebowej pełniła kaplica-mauzoleum rodziny Kronenbergów. Od 1983 r. istnieje nowa kaplica przedpogrzebowa, zbudowana obok bramy przy ul. Młynarskiej.
Na wygląd nekropolii wpłynęły surowe prawa kościoła reformowanego. Zakazywały one m.in. sporządzania wizerunków Boga, zatem w pierwszych dziesięcioleciach istnienia cmentarza nie powstawały nagrobki z podobizną Jezusa (np. krucyfiks). Obowiązywał zakaz umieszczania na nagrobkach fotografii zmarłych (nadal przypomina o tym tablica informacyjno-regulaminowa przy wejściu na cmentarz). Stopniowo jednak coraz częściej prawo było łamane i w okresie międzywojennym trudno już było odróżnić cmentarz augsburski od reformowanego.
Aktualnie cmentarz kalwiński zajmuje pow. ok. 1,8 ha. Wpisany jest do rejestru zabytków (od 1 lipca 1965 r.). Oprócz kalwinów spoczywają tu także wyznawcy kościoła anglikańskiego, metodyści, baptyści, adwentyści (potwierdzają to liczne nagrobki z napisami w języku polskim, rosyjskim i angielskim). Niewielka, stara część cmentarza usytuowana jest pomiędzy ul. Młynarską a Żytnią. Spacerując po miękkiej murawie (mało jest tu utwardzonych alejek) podziwiać można sporo interesujących, zabytkowych nagrobków. Na urok cmentarza kalwińskiego składa się także zieleń (dużo tu cisów, bzów, kasztanowców oraz okazałych brzóz).
Na cmentarzu kalwińskim spoczywają m.in.: Lucyna Ćwierczakiewiczowa (autorka książek kucharskich), Anna German (piosenkarka), Juliusz Kaden-Bandrowski (pisarz, publicysta), Janusz Kosiński (dziennikarz muzyczny), Władysław Marconi (architekt), Jeremi Przybora (poeta, współtwórca Kabaretu Starszych Panów), Hanna Skarżanka (aktorka), Andrzej Szczypiorski (pisarz, polityk), Katarzyna ze Schroederów Sowińska (żona obrońcy Woli z 1831 r., której pogrzeb był pierwszą manifestacją patriotyczną poprzedzająca wybuch powstania styczniowego).
Materiały źródłowe:
1. Karol Mórawski " Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich”
2. Eugeniusz Szulc "Cmentarze ewangelickie w Warszawie"
ul. Żytnia 42/44
Cmentarz założony został 2 maja 1792 r. We wstępnej fazie został ogrodzony, zadrzewiony i uporządkowany. Wzniesiono także domek mieszkalny dla grabarza (choć przejściowo pieczę nad cmentarzem sprawował młynarz), alkierz dla potrzeb pogrzebowych, wozownię, wykopano studnię. Przy okazji pogrzebów początkowo korzystano z furty w murach miejskich, jednak w 1807 r. władze policyjne nakazały kierować kondukty okrężną drogą przez rogatki przy ul. Chłodnej.
W czasie insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) cmentarz stracił zabudowania i ogrodzenie. W nocy z 6 na 7 września 1831 r. spłonęły wszystkie budynki (wraz z prowadzoną od początku istnienia cmentarza ewidencją zmarłych), a wiele pomników uległo zniszczeniu. W latach 1837-1847 przeprowadzono gruntowne prace renowacyjne i porządkowe (zmarłych chowając w tym czasie na sąsiednim cmentarzu luterańskim lub na Powązkach).
Kolejnym zniszczeniom cmentarz uległ podczas II wojny światowej oraz w sierpniu 1944 r., gdy walki toczyły tu oddziały AK zgrupowania płk. „Radosława” z nacierającymi od zachodu oddziałami niemieckimi. Prace nad odbudową i porządkowaniem cmentarza trwały do schyłku 1951 r. Przez wiele lat funkcję kaplicy przedpogrzebowej pełniła kaplica-mauzoleum rodziny Kronenbergów. Od 1983 r. istnieje nowa kaplica przedpogrzebowa, zbudowana obok bramy przy ul. Młynarskiej.
Na wygląd nekropolii wpłynęły surowe prawa kościoła reformowanego. Zakazywały one m.in. sporządzania wizerunków Boga, zatem w pierwszych dziesięcioleciach istnienia cmentarza nie powstawały nagrobki z podobizną Jezusa (np. krucyfiks). Obowiązywał zakaz umieszczania na nagrobkach fotografii zmarłych (nadal przypomina o tym tablica informacyjno-regulaminowa przy wejściu na cmentarz). Stopniowo jednak coraz częściej prawo było łamane i w okresie międzywojennym trudno już było odróżnić cmentarz augsburski od reformowanego.
Aktualnie cmentarz kalwiński zajmuje pow. ok. 1,8 ha. Wpisany jest do rejestru zabytków (od 1 lipca 1965 r.). Oprócz kalwinów spoczywają tu także wyznawcy kościoła anglikańskiego, metodyści, baptyści, adwentyści (potwierdzają to liczne nagrobki z napisami w języku polskim, rosyjskim i angielskim). Niewielka, stara część cmentarza usytuowana jest pomiędzy ul. Młynarską a Żytnią. Spacerując po miękkiej murawie (mało jest tu utwardzonych alejek) podziwiać można sporo interesujących, zabytkowych nagrobków. Na urok cmentarza kalwińskiego składa się także zieleń (dużo tu cisów, bzów, kasztanowców oraz okazałych brzóz).
Na cmentarzu kalwińskim spoczywają m.in.: Lucyna Ćwierczakiewiczowa (autorka książek kucharskich), Anna German (piosenkarka), Juliusz Kaden-Bandrowski (pisarz, publicysta), Janusz Kosiński (dziennikarz muzyczny), Władysław Marconi (architekt), Jeremi Przybora (poeta, współtwórca Kabaretu Starszych Panów), Hanna Skarżanka (aktorka), Andrzej Szczypiorski (pisarz, polityk), Katarzyna ze Schroederów Sowińska (żona obrońcy Woli z 1831 r., której pogrzeb był pierwszą manifestacją patriotyczną poprzedzająca wybuch powstania styczniowego).
Materiały źródłowe:
1. Karol Mórawski " Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich”
2. Eugeniusz Szulc "Cmentarze ewangelickie w Warszawie"
Mapa Cmentarza Ewangelicko-Reformowanego (1540.33 KB)
