Muzułmański Cmentarz Tatarski
Ul. Tatarska 8
Muzułmański Cmentarz Tatarski założony został w 1867 r. dzięki staraniom mułły warszawskiego okręgu wojskowego Seifetdina Chosianowa Sinnajewa. Przyczyną było przepełnienie cmentarza kaukaskiego przy ul. Młynarskiej. Początkowo chowano tu głównie żołnierzy muzułmańskich z wojska rosyjskiego, potem spolszczonych Tatarów wywodzących się z obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego, emigrantów z Azerbejdżanu i krajów Azji Środkowej (w tym wielu warszawskich cukierników), dyplomatów z krajów islamskich, mahometan, w końcu wyznawców islamu bez względu na narodowość.
Formalnie cmentarz stał się własnością warszawskiej gminy muzułmańskiej dopiero w 1935 r. Przedtem rządziło nim wojsko – najpierw rosyjskie, a po odzyskaniu niepodległości polskie. Gdy w 1921 r. uległo likwidacji stanowisko naczelnego mułły wojskowego i większość żołnierzy muzułmańskich odeszła do cywila, wojsko postanowiło oddać ten obiekt pod zarząd władz cywilnych.
Główna aleja dzieli cmentarz na dwie części. Lewa strona jest opustoszała. Zachowało się tu zaledwie kilka nagrobków (księżnej Lejli Chanum z Glebowych Tarkowskiej, Halify Ibrachimy z Fazlejew oraz gen. lejtnanta Stefana Sobolewskiego). Jest to efektem działań wojennych. Spustoszeń dokonali Niemcy w 1942 r., kiedy ich czołgi skryły się tu przed radzieckim nalotem. Jednak apogeum zniszczeń nastąpiło w czasie powstania 1944 r., gdy Niemcy ostrzeliwali pozycje powstańców.
Wówczas dosłownie pomiażdżono nagrobki i spalono całą dokumentację. Najwięcej ciekawych mogił spotkamy idąc wzdłuż głównej alejki cmentarza. Jedną z nich jest wysoki nagrobek w kształcie minaretu Abdula Halika Usmi (dublera i woltyżera filmowego).Zmarł on tragicznie w 1932 r. (w wieku 29 lat), pojedynkując się w obronie honoru słynnej aktorki Jadwigi Smosarskiej, której był wielbicielem. Podobno nagrobek sprawiła sama Smosarska, która po wojnie odwiedzała jego grób.
Wiele tu także mogił żołnierzy tatarskich, którzy wiernie służyli Rzeczypospolitej, m.in. Alego Woronowicza (imama m.st. Warszawy, kapelana sił zbrojnych), księcia Rustema Murzy Murzicza (oficera Szwadronu Jazdy Tatarskiej 13. pułku Ułanów Wileńskich, kawalera Virtuti Militari), mjr Aleksandra Jeljaszewicza (ostatniego dowódcy Jazdy Tatarskiej 13. Pułku Ułanów Wileńskich, kawalera Virtuti Militari). Jest również symboliczny grób płk. Ibrahima Bajraszewskiego (żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, bohatera bitwy o Narwik).
Na pustym już grobie gen. Safar-Bek Malaga (ekshumowanego kilka lat temu) odczytamy napis „Śpij spokojnie, a w tym grobie niech się Kaukaz przyśni Tobie”. Na wolskim maziarze spoczywają także: Bekier Eksanow (imam warszawskiej gminy muzułmańskiej), Joussof Parvari (właściciel Warszawskiej Fabryki Dywanów Perskich), Jerzy Edigey-Korycki (autor powieści kryminalnych), Mounir Boumarane (działacz sportowy oraz pracownik TVP, który zginął w Iraku razem z reporterem Jerzym Milewiczem) oraz sprowadzone z Buenos Aires szczątki azerskiego księcia płk. Veli Bek Jedigara (oficera 7. Pułku Ułanów, szefa Mazowieckiej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 r.).
Na tablicach nagrobnych niejednokrotnie napotkać można napisy umieszczane z dwóch stron. Jak głosi informacja zapisana na cmentarnej tablicy, niedozwolone jest chowanie prochów osób kremowanych – imam ma obowiązek odmówić pogrzebu, bowiem kremacja wśród wyznawców islamu jest zabroniona. Obecnie cmentarz zajmuje około 1 ha powierzchni. Jest obiektem zabytkowym, znajdującym się pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Materiały źródłowe:
1. J. Kałuszko art. „Tatarski i kaukaski”, miesięcznik „Kultura pogrzebu”, nr 3/2007.
2. K. Mórawski " Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich” , Warszawa, Wydaw. PTTK „Kraj”, 1989.
Ul. Tatarska 8
Muzułmański Cmentarz Tatarski założony został w 1867 r. dzięki staraniom mułły warszawskiego okręgu wojskowego Seifetdina Chosianowa Sinnajewa. Przyczyną było przepełnienie cmentarza kaukaskiego przy ul. Młynarskiej. Początkowo chowano tu głównie żołnierzy muzułmańskich z wojska rosyjskiego, potem spolszczonych Tatarów wywodzących się z obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego, emigrantów z Azerbejdżanu i krajów Azji Środkowej (w tym wielu warszawskich cukierników), dyplomatów z krajów islamskich, mahometan, w końcu wyznawców islamu bez względu na narodowość.
Formalnie cmentarz stał się własnością warszawskiej gminy muzułmańskiej dopiero w 1935 r. Przedtem rządziło nim wojsko – najpierw rosyjskie, a po odzyskaniu niepodległości polskie. Gdy w 1921 r. uległo likwidacji stanowisko naczelnego mułły wojskowego i większość żołnierzy muzułmańskich odeszła do cywila, wojsko postanowiło oddać ten obiekt pod zarząd władz cywilnych.
Główna aleja dzieli cmentarz na dwie części. Lewa strona jest opustoszała. Zachowało się tu zaledwie kilka nagrobków (księżnej Lejli Chanum z Glebowych Tarkowskiej, Halify Ibrachimy z Fazlejew oraz gen. lejtnanta Stefana Sobolewskiego). Jest to efektem działań wojennych. Spustoszeń dokonali Niemcy w 1942 r., kiedy ich czołgi skryły się tu przed radzieckim nalotem. Jednak apogeum zniszczeń nastąpiło w czasie powstania 1944 r., gdy Niemcy ostrzeliwali pozycje powstańców.
Wówczas dosłownie pomiażdżono nagrobki i spalono całą dokumentację. Najwięcej ciekawych mogił spotkamy idąc wzdłuż głównej alejki cmentarza. Jedną z nich jest wysoki nagrobek w kształcie minaretu Abdula Halika Usmi (dublera i woltyżera filmowego).Zmarł on tragicznie w 1932 r. (w wieku 29 lat), pojedynkując się w obronie honoru słynnej aktorki Jadwigi Smosarskiej, której był wielbicielem. Podobno nagrobek sprawiła sama Smosarska, która po wojnie odwiedzała jego grób.
Wiele tu także mogił żołnierzy tatarskich, którzy wiernie służyli Rzeczypospolitej, m.in. Alego Woronowicza (imama m.st. Warszawy, kapelana sił zbrojnych), księcia Rustema Murzy Murzicza (oficera Szwadronu Jazdy Tatarskiej 13. pułku Ułanów Wileńskich, kawalera Virtuti Militari), mjr Aleksandra Jeljaszewicza (ostatniego dowódcy Jazdy Tatarskiej 13. Pułku Ułanów Wileńskich, kawalera Virtuti Militari). Jest również symboliczny grób płk. Ibrahima Bajraszewskiego (żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, bohatera bitwy o Narwik).
Na pustym już grobie gen. Safar-Bek Malaga (ekshumowanego kilka lat temu) odczytamy napis „Śpij spokojnie, a w tym grobie niech się Kaukaz przyśni Tobie”. Na wolskim maziarze spoczywają także: Bekier Eksanow (imam warszawskiej gminy muzułmańskiej), Joussof Parvari (właściciel Warszawskiej Fabryki Dywanów Perskich), Jerzy Edigey-Korycki (autor powieści kryminalnych), Mounir Boumarane (działacz sportowy oraz pracownik TVP, który zginął w Iraku razem z reporterem Jerzym Milewiczem) oraz sprowadzone z Buenos Aires szczątki azerskiego księcia płk. Veli Bek Jedigara (oficera 7. Pułku Ułanów, szefa Mazowieckiej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 r.).
Na tablicach nagrobnych niejednokrotnie napotkać można napisy umieszczane z dwóch stron. Jak głosi informacja zapisana na cmentarnej tablicy, niedozwolone jest chowanie prochów osób kremowanych – imam ma obowiązek odmówić pogrzebu, bowiem kremacja wśród wyznawców islamu jest zabroniona. Obecnie cmentarz zajmuje około 1 ha powierzchni. Jest obiektem zabytkowym, znajdującym się pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Materiały źródłowe:
1. J. Kałuszko art. „Tatarski i kaukaski”, miesięcznik „Kultura pogrzebu”, nr 3/2007.
2. K. Mórawski " Przewodnik historyczny po cmentarzach warszawskich” , Warszawa, Wydaw. PTTK „Kraj”, 1989.
